Günümüzde akıllı telefonlar insanların ayrılmaz birer parçası haline geldi. Yokluğunda ise bir kişinin hayatında büyük boşluklar oluşuyor. Peki, iletişim hep böyle miydi? Bugün telekomünikasyon diye tabir ettiğimiz şeyin bir tarihçesini vermek mümkün olabilir mi?
Birçok konuda olduğu gibi, iletişim için de 19. yüzyıl en önemli dönüm noktalarından birini teşkil ediyor. Özellikle sanayileşme ve devletlerarası ilişkilerin git gide önem kazanması nedeniyle iletişim kurmak gerekliliği de ortaya çıkmış bulunuyordu. İşte tam da bu ihtiyacı karşılamak üzere, insanların birbirleri ile iletişime daha kısa sürede geçebilmesi için 1792 yılında Claude Chappe adında Fransız bir bilim adamı telgraf üzerinde çalışmaya başladı. Chappe’nin oluşturduğu temel sistem yüksek tepeler üzerine yerleştirilmiş kuleler ve bu kulelerin ağlar şeklinde birbirine bağlanması ile çalışıyordu. Kuleler üzerinde bulunan kolların yerlerinin değiştirilmesi ile manuel olarak çalıştırılan bu ilk sisteme en büyük katkıyı Samuel Morse yapmıştır.
Elektromanyetik dalgaların yardımı ile uzak mesafeler arasında iletişim kurulmasını başaran Morse’un diğer bir yandan da bu iletişimi kolaylaştırabilmek adına 1835 yılında bugün mors alfabesi olarak bildiğimiz alfabe üzerine çalışmaya başladı. 1830lı yılların sonlarından itibaren bugünkü hali ile kullanılmaya başlanan mors alfabesi, kısa ve uzun sesleri ve bunlara karşılık gelen harfleri kullanarak uzun mesafe iletişimin gelişmesinde çok önemli bir rol üstlenmiş oldu.
Telgraf ve mors alfabesi Osmanlı Devleti’ne ise icat olunduktan hemen hemen 10 sene sonra gelmiştir. İlk telgraf denemesi 1847 yılında Sultan Abdülmecid için Beylerbeyi Sarayı’nda gerçekleştirilmişse de ülkede yaygın olarak kullanılmaya Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında başlanmıştır. Dönemin genel yapısı ve gerekleri göz önünde bulundurulduğu zaman Osmanlılar da hem telgrafı hem de mors alfabesini hızlı bir şekilde benimsemiş ve yaygın bir biçimde kullanmaya başlamışlardır. Hatta 1860lı yıllarda telgraf teknisyenleri yetiştirilmeye ve telgraf aletlerini Osmanlı kendi fabrikalarında üretmeye başlamıştır. 1870 yılına gelindiğinde ise mors alfabesi Osmanlıcaya uyarlanmış ve Memalik-i Mahruse etrafında daha da yaygınlaşmıştır.
Her nasıl ki günümüzde teknolojinin ziyadesiyle hızlı ilerlemesi nedeniyle iletişim kanalları değişmekteyse telgraf da aynı şekilde kendi makus talihini yaşamıştır. Özellikle 20. yüzyılda iletişim kanalları ve teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte git gide kullanılmaz hale gelmiştir. Lakin, telgrafın uzun mesafeler arasında iletişimin hızlı sağlanması konusunda açtığı çığır belki de insanoğlunun zamanla bugün kullandığımız akıllı telefonların ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Kaynakça
Morse Code & The Telegraph, History
Selçuk Akşin Somel, Historical Dictionary of the Ottoman Empire
